W Polsce nadchodzi ważna zmiana w zarządzaniu odpadami. Od 1 stycznia 2025 roku zacznie funkcjonować system kaucyjny. System ten ma na celu zwiększenie efektywności recyklingu i znaczne ograniczenie ilości odpadów z tworzyw sztucznych. To rozwiązanie jest odpowiedzią na unijną dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904. Dyrektywa ta nakłada na państwa członkowskie obowiązek ograniczenia wpływu produktów z tworzyw sztucznych na środowisko.
Rada Ministrów zatwierdziła projekt ustawy 6 czerwca 2023 roku, rozpoczynając proces legislacyjny. Następnie projekt trafił do Sejmu, gdzie poddano go analizom, dyskusjom i modyfikacjom. Po uzyskaniu akceptacji parlamentarnej, Prezydent RP podpisał ustawę 13 lipca 2023 roku. Następnie jej treść opublikowano w Dzienniku Ustaw.
Zasady, które wejdą w życie w 1 stycznia 2025 roku, wprowadzą obowiązek pobierania kaucji za butelki plastikowe jednorazowego użytku, wielokrotnego użytku butelki szklane oraz metalowe puszki. Ta zmiana ma przyczynić się do poprawy cyklu życia opakowań poprzez ich recykling i ponowne wykorzystanie. Jest to kluczowy ruch dla ochrony środowiska i zasobów naturalnych.
Jak działa system kaucyjny?
System kaucyjny, który zacznie obowiązywać w Polsce od 2025 roku, wprowadza różne obowiązki dla sklepów w zależności od ich wielkości. Duże placówki handlowe o powierzchni sprzedażowej przekraczającej 200 m² będą zobowiązane do przyjmowania pustych opakowań od konsumentów. Mniejsze sklepy z powierzchnią poniżej 200 m² mogą dobrowolnie decydować o uczestnictwie w systemie zwrotów. Należy jednak zaznaczyć, że nadal obowiązuje je pobieranie kaucji od wszystkich kupujących.
Jednym z kluczowych elementów systemu jest powołanie operatora systemu kaucyjnego przez producentów i importerów napojów. Operator ten będzie odpowiedzialny za zarządzanie całym procesem, od zbierania kaucji po ich zwrot i recykling zużytych opakowań. Dzięki temu, system ma działać sprawnie i efektywnie na wszystkich poziomach dystrybucji.
Celem systemu kaucyjnego jest zwiększenie efektywności recyklingu oraz ograniczenie wpływu tworzyw sztucznych na środowisko, zgodnie z unijnymi dyrektywami. Opakowania podlegające systemowi będą łatwo rozpoznawalne dzięki specjalnym oznakowaniom, których wzór przedstawia załącznik 2 do ustawy kaucyjnej. Wartości kaucji zostały zróżnicowane w zależności od typu opakowania: 50 groszy za butelki plastikowe i puszki, oraz 1 złoty za butelki szklane wielokrotnego użytku. Ta różnica ma zachęcać do wyboru opakowań łatwiejszych do przetworzenia. Proces naliczania kaucji obejmie wszystkie etapy dystrybucji — od producenta przez hurtownika aż po punkt sprzedaży. Dodatkowo, warto nadmienić, że zgodnie z decyzją Ministerstwa Klimatu, kaucja nie podlega opodatkowaniu VAT. Oznacza to, że konsumenci odzyskają pełną zapłaconą kwotę.
Jakie opakowania obejmuje system kaucyjny?
System kaucyjny, zgodnie z ustawą obejmować będzie następujące rodzaje opakowań:
- butelki jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do 3 litrów, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych, z wyłączeniem szklanych lub metalowych butelek na napoje, których zakrętki i wieczka są wykonane z tworzyw sztucznych,
- butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra,
- puszki metalowe o pojemności do 1 litra.
Minimalne poziomy selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych.
Firmy wprowadzające produkty do obrotu będą musiały spełniać rosnące rokrocznie wymagania dotyczące selektywnej zbiórki opakowań i odpadów opakowaniowych. Zgodnie z planem, określone procentowe cele mają być osiągane sukcesywnie w następujących latach:
- 77% w 2025 roku,
- 81% w 2026 roku,
- 84% w 2027 roku,
- 87% w 2028 roku,
- 90% od 2029 roku i w kolejnych latach.
W przypadku niewywiązania się z tych zobowiązań i nieosiągnięcia wymaganych poziomów selektywnego zbierania opakowań, przedsiębiorstwa będą musiały uiścić opłatę produktową. Wysokość opłaty oblicza się na podstawie specjalnego wzoru umieszczonego w ustawie, przy czym maksymalna stawka opłaty produktowej dla opakowań wynosi 25 zł za 1 kg.